सिध्दार्थ

॥१॥ शाक्य वंशासारख्या बलाढ्य राजघराण्यात जन्म घेतलेला सिध्दार्थ पृथ्वीवरील त्यावेळची- सुमारे इ.स. पूर्व ५०० वर्षे आधी- उपलब्ध असलेली सर्वप्रकारची सुखे उपभोगत होता. क्षत्रिय घराण्यात जन्मल्याने क्षात्रधर्माला अनुसरुन सिध्दार्थास सर्वप्रकारची युध्दकौशल्ये,राजनीति वगैरेंचे यथार्थ शिक्षण दिले गेले होते. योग्य वेळ येताच स्वरुपसुंदर यशोधरा नामक राजकन्येशी त्याचा विवाह केला गेला. यथावकाश सिध्दार्थ-यशोधरेच्या संसारवेलीवर राहुल नामे एक कुसुमही फुलले होते. पिताश्री राजा शुध्दोदनानंतर राज्याचा उत्तराधिकारी म्हणून युवराज सिध्दार्थालाच हा राज्यशकट चालविणे होते. पण नियतीस हे मंजूर नसावे, कदाचित !

शाक्यवंशीय व कोलीय वंशीय ज्या वेगवेगळ्या भूप्रदेशांवर राज्य करीत होते,त्याप्रदेशामधून रोहिणी ही नदी वहात असे. या नदीच्या पाणीवाटपावरुन या दोन्ही वंशात कलह होते. सामोपचाराचे सर्व मार्ग खुंटल्यावर,क्षात्रतेजाला व क्षात्रधर्माला अनुसरुन युध्दासारखा प्रलयंकारी मार्गही स्वीकारला जाई.

राजपुत्र सिध्दार्थाचे पत्नी व पुत्रासवे जीवन सखनैव चालले असतानाच एकेवर्षी रोहिणी नदीच्या पाणीवाटपाच्या प्रश्नाने पुन्हा एकदा उग्र रुप धारण केले. अधिक पाणीवापराचा दावा करणारे कोलीय,आपल्या मागणीपासून तसूभरही ढळण्यास तयार नव्हते. तर शाक्यवंशीयांचा पक्ष सत्याचा असल्याने,त्यांच्याही माघारीचा प्रश्न नव्हता. राहता राहिला एकच मार्ग,जो युध्दाकडे अंगुलीनिर्देश करीत होता नि आश्चर्याची बाब अशी,की शाक्यवंशीयाचा भावी सम्राट सिध्दार्थ गौतमच युध्दाविरुध्द उभा ठाकला होता. क्षत्रिय राजघराण्यात जन्मलेल्या सिध्दार्थापुढे,त्यावेळच्या क्षात्ररितीरिवाजानुसार दोनच पर्याय उपलब्ध होते, पैकी पहिला होता सर्वंकष युध्दाचा व दुसरा सर्वसंगपरित्याग स्वीकारण्याचा ! सिध्दार्थ गौतमाने अर्थात दुसरा मार्ग निवडून समस्त मानवजातीवर अनंत उपकार करुन ठेवले.

सर्वसंगपरित्याग केल्यानंतर सिध्दार्थाने तत्कालीन अनेक ऋषीमुनी,तत्वज्ञ व हठयोगी सिध्दपुरुषांकडे जे जे काही शिकण्यासारखे होते,ते ते सारे आत्मसात केले. तरीही सिध्दार्थाच्या मनातील खळबळ शांत न होता,तो अधिकाधिक असंतुष्ट,अतृप्त व बेचैन होत गेला. आतापावेतो घेतलेले सर्वप्रकारचे जपजाप्याचे शिक्षण त्यास फोल वाटू लागले.